Խաչատուր Աբովյան

1. Խաչատուր Աբովյանի նախնիները և որտեղի՞ց են  գաղթել և որտե՞ղ  են հաստատվել:
Ավելի քան 300 տարի առաջ ( 17-րդ  դարի  80 ական թթ.) Աբովյանի նախնիները բնակություն են հաստատել  պատմական Քանաքեռում: Նրանց նախահայրը  կամ տոհմապետը` Մելիք Աբովը  իր ազգականներով գաղթել է Լազիստանից, որը  գտնվում է Հյուսային Կովկասում Սև ծովի հարավում: Չդիմանալով  Կովկասի լեռնական ազգերի անըդհատ հարձակումներին և  պատճառած նեղություններին` նա իր ընտանիքով  եկել է Երևան, և ստանալով սարդարի համաձայնությունը, բնակություն է հաստատել Քանաքեռ գյուղում:

2. Տարբեր Աբովյանագետներ տարբեր տեսակետներ ունեն Խ  Աբովյանի ծննդյան թվականի շուրջ, ըստ հավանականության ո՞րն է  ճիշտ թվականը:
Խաչատուր Աբովյանի ծննդյան թվականի մասին տարբեր կարծիքներ կան:  Ընդունվում է 1804-1804 թթ. և այդ այն հիմքով, որ գոյություն ունի  միայն մի  ամենահավաստի իրեղեն  ապացույց` Աբովյանի ձեռքով  գրված  վավերականը, դա  գերմաներեն լեզվով գրված նամակ է իր գերմանացի ըևնկերոջը, որտեղ նա նշում է  իր  ծննդյան թվականը և նկարագրում իր ծննդավայրը: Ես  ծնվել եմ ( 1804-1804թթ):

3. Քանաքեռ բնակավայրի մասին առաջին հիշատակությունը որտեղ է գրված և ո՞ր թվին:
Քանաքեռը պատմական Հայաստանի հին ու նշանավոր գյուղերից է` փռված հրաբխային բարձրավանդակի վրա:
Քանաքեռի մասին գրավոր առաջին հիշատակությունը պահպանվել է Հաղարծնի  վանքի սուրբ Գրիգորյան եկեղեցու  1206 թ արձանագրության մեջ:

4. Ինչպիսի՞  հիշատակումներ գիտեք Քանաքեռ գյուղի անվան ծագման մասին և դրանցից ո՞ր  ավանդությունն է մեզ հայտնում խ Աբովյանը:
Քանաքեռը կամ քամաքերը եղել է Նոյի Քամ որդու բնակատեղին` հիմնված ջրհեղեղից անմիջապես հետո:
Կա մեկ ավանդություն ևս, որը  հայտնում է Աբովյանը:
Համաձայն  ավանդության` Քանաքեռ անունը ծագել է <<Քա նա  Քեռն...>> արտահայտությունից մի անցվոր կին տեսնելով  նահատակված քրոջ գերեզմանին  սգացող եղբորը, ձայն է տալիս ընկերուհուն <<Քա, նա Քեռն ողբա զկորուստ>>այսինքն  աղջի, նա  քրոջ կորուստն է ողբում:

5. Խ Աբովյանը որտե՞ղ և ո՞ր թվականին ստացավ իր նախակրթությունը:
Խ Աբովյանը1824 թ-ի դեկտեմբերին Պողոս վարժապետի դպրոցից տեղափոխվում է Ներսիսյան դպրոց:
Այս դպրոցում Աբովյանը սովորում է մինչև 1826 թ-ի  փետրվար ամիսը: Ներսիսյան դպրոցում ուսանում էին  հայոց լեզու, ռուսերեն, պարսկերեն, ֆրանսերեն և այլն:

6. Քանի՞ տարի է սովորել Խ Աբովյանը Ներսիսյան դպրոցում:
Խ Աբովյանը 1824 թ-ի  դեկտեմբերին Պողոս վարժապետի դպրոցից տեղափոխվում է Ներսիսյան դպրոց: Այնտեղ նա  սովորում է մինչև 1826 թ-ի փետրվար ամիսը:

7. Ներսես Աշտարակեցին ինչպե՞ս անվանակոչեց Խաչատուր Աբովյանին: Որտե՞ղ է դա հիշատակում:
Անտոն Մուղնեցու գրած նամակում Ներսես Աշտարակեցին  նրան անվանում է աշակերտների պարագլուխ:

8. Ովքե՞ր էին  Խ Աբովյանի պատանեկության ընկերները:
Դպրոցում Աբովյանը  ոչ  միայն ուսուցիչների, այլև ընկերների սիրելին էր: Հատկապ
ես  նկատելի էր մտերմությունը Առաքել Արարատյանի, Հովհանես Շերմազանյան, Ստեփանոս Նազարյանցի հետ:

9. Ո՞ր թվականին և ու՞մ  հետ Խ Աբովյանը առաջին անգամ բարձրացավ Արարատի գագաթը:
1829 թ-ի  ամռանը  Դորպատի համալսարանի ֆիզիկայի ամբիոնի վարիչ Պարրոտը  Հայաստան եկավ Արարտի գագաթը  բարձրանալու և ուսումնասիրություններ կատարելու համար:
Նրանք ստացան կաթողիկոսի համաձայնությունը լեռը բարձրանալու համար և իրենց  հետ վերցրեցին Աբովյանին, որպես ուղեկցող:

10.Նկարագրեք Արարատի վերելքը նաև անհաջող փորձերը:
Սեպտեմբերի 18-ին Պարոտը ձեռնարկում է նոր վերելք, բայց այս անգամ արդեն ոչ փորձի հմար, այլ ամենաբարձր գագաթը բարձրանալու համար: Մասնակցում էին ուսուցչապետը  նրա ուղեկից ուսանողները , դպիր Խաչատուր Աբովյանն էլ Էջմիածնից:

11. Արարատի վերելքը ինչպիսի՞ արձագանք ունեցավ հոգևորականության շրջանում:
Արարատի գագաթը  բարձրանալու համար նրանք թույլտվություն  խնդրեցին Կաթողիկոսից և կաթողիկոսը տվեց իր համաձայնությունը:

12. Ո՞ր  թվականին  է  գրվել << Պարապ վախտի  խաղալիքը>>:
Պարապ վախտի խաղալիք, առակների  ու զրույցների ժողովածու է, որը գրվել է 1838-1841 թ:

13. Ի՞նչ  բաժիններից է կազմված << Պարապ վախտի խաղալիք>> ժողովածուն, թվարկեք  ժողովածուի առակներից:
Ժողովածուի  առաջաբանում Աբովյանը, բարձր գնահատելով գրաբարը, առաջ է քաշել աշխարհաբարով ստեղծելու անհրաժեշտության հարցը: Ժողովածուն ընդգրկում է տարբեր առակներ, որոնց միջով հեղինակը բարոյական խրատներ է տալիս ընթերցողին:  <<Էս գրքի ճամփի խրատը>>,  <<Հացակեր փոշը>>, <<Երկաթակեր մուկը>>:

14. Համաշխարհային և հայ գրականության մեծերը ինչպես են արտահայտվել Աբովյանի մասին:
Աբովյանին բոլորը ճանաչում էին  հայ մեծ Լուսավորիչ մականունով: Նա գրել է շատ գրքեր աշխարհաբար լեզվով:

15. Ի՞նչու  Լուսավորչի ծնողները որոշեցին Խաչատուրին մանուկ  հասակից տանել վանական դպրոց:
1841 թվականին փոքրիկ Խաչատուրին տանում են Էջմիածին վանական դպրոցում ուսանելու.Վանքը մի ինքնամփոփ  աշխարհ էր, իր օրենքներով ու կանոներով: Վանքում եղած տարիներին  Աբովյանի խնամակալը արքեպիսկոս Անտոն Մուղնեցին, էր, որն իր երեխայի նման սիրեց Աբովյանին և ոչինչ  չխնայեց նրան կրթելու և դաստիրակելու համար:

16. Ի՞նչպես է կոչել Աբովյանը իր հիմնած թանգարանը և ինչ էր ցուցադրվում այնտեղ:
1846-թվին Խ. Աբովյանի ղեկավարած Երևանի նահանգական դպրոցում ձևավորվել է մի  կաբինետ` գավառի հնությունները  ու ճարտարապետական հուշարձանները պահպանելու համար և ղեկավարում էր  Խ. Աբովյանը:

17. Հայտնի է, որ Աբովյանը Երևանում աշխատելու տարիներին բացել է մասնավոր պանսիոն: Թիֆլիսի նահանգական դպրոցում աշխատելու տարիներին բացել է մասնավոր  պանսիոն:

Թիֆլիսում Աբովյանի հիմնած պանսիոնը գոյություն է ունեցել 1837 թվից մինչև 1843 թթ: Աբովյանի հիմնած պանսիոնում են սովորել հայտնի գործիչներ և գրողներ` Գաբր Սունդուկյան Գ. Աքիմյան, Գ Ղաթիսյան և այլն:

18. Քանի՞ օտար լեզվի է տիրապետել Խաչատուր Աբովյանը:
1830-1835 թվականներին պետական  կրթաթոշակով ուսանել է Դորպատի համալսարանում, սովորել մի շարք լեզուներ` գերմաներեն, ֆրանսերեն, անգլերեն լատիներեն, ուսումնասիրել  բնական  և հասարակական գիտություններ և երաժշտություն: